«Қазсат» жерсеріктерін резервтік басқару орталығы қалай құрылды
АЛМАТЫ. ҚазАқпарат - Алматы облысының Іле ауданында маңызды ғарыш нысаны - «Көктерек» ғарыштық байланыс орталығы (ҒБО) - «Kazsat» ғарыш аппаратын резервтік басқару кешені орналасқан. Ғарыштық байланыс – еліміздің ақпараттық қауіпсіздігінің бір кепілі. ҚР Тәуелсіздігінің 30 жылдығы қарсаңында орталық директоры Роман Ермашов «ҚазАқпарат» ХАА тілшісіне «Көктерек» ҒБО-ның жаңа міндеттері, соның негізінде Қазақстанда тұңғыш телепорт құрылғаны туралы айтып берді.

- Роман Сергеевич, «Көктерек» құрылысын басқарған алғашқы күннен бастап Сізге маман ретінде қандай міндет қойылды?

- Мен Республикалық ғарыштық байланыс орталығының (РҒБО) командасына 2011 жылдың мамыр айында келдім. Бұрынғы РҒБО басшысы Виктор Дмитриевич Лефтердің менің алдыма қойған міндеті – жерүсті басқару кешенінің құрылысын бақылау, техникалық қадағалау, өйткені оған дейін «Нұрсат» компаниясында жұмыс істеп жүргенімде бұл мәселеде тәжірибем болған. Әрине, далада технологиялық нысан құру оңай болған жоқ: ыстық, суық, ЭЖЖ жоқ, бүкіл құрылыс алаңы дизельдік генератормен жұмыс істейтін, вагоншаларда тұратынбыз... Негізгі ғимараттар мен құрылыстар салынған кезде мен орталық директорының міндетін атқарушы бола отырып, технологиялық жағынан: жерүсті антенналық жүйеге, байланыс мониторингі жүйесіне үңіле бастадым. Ақкөл қаласындағы негізгі Ұшуларды басқару орталығында (ҰБО) тағылымдамадан өту барысында мен энергетикалық жүйенің ерекшеліктерімен таныстым, осылайша құрылыстың бастапқы кезеңінде жаңа орталықта нені жақсарту, жаңғырту қажеттігі туралы тұтас көрініс пайда болды. 2013 жылғы 28 маусымда «Көктерек» резервтік жерүсті басқару кешені (РЖБК) пайдалануға берілді. Бұл ғарыш инфрақұрылымының жаңа, заманауи нысанын жасағанымыз үшін адами бақыт, мақтанышымыз болды. Талғат Мұсабаев басқаратын ҚР Ұлттық ғарыш агенттігінің алға қойған міндеті – «Ақкөл» бас ҒБО жұмысының резервтік көшірмесі аяқталды. Бұл Қазақстанның ғарыштық байланысының дамуының екінші кезеңі болды.

- «Көктерек» базасында телепорт құру идеясы қашан және қалай пайда болды, ол кәсіпорынға қандай экономикалық тиімділік береді?

- Бірден дерлік. Нысан пайдалануға берілді, пайдалану кезеңі 2013 жылы басталды. Нұсқаулық пайдаланудың негізгі экономикалық канондарына арналған. Резервтік кешен – бұл жерде ақша жұмыс істемейтін сияқты. Нысанды, қызметкерлерді және барлық жүйелерді ұстау үшін қаражат қажет. Пайдалану шығындарын қалай өтеуге болады, транспондер сыйымдылығын жалға алу арқылы ғана емес, өзіңізді қалай қамтамасыз етуге болады? Мен «жерсеріктік сигналдардың көтерілу/қонуын» – «Pre-hubbing» қызметін ойлап таптым. Бұл «Kazsat» сериялы жерсеріктерінің бортында трафикті көтеру және қону және Қазақстанның кез келген нүктесіне қызмет көрсетудің, сонымен қатар көршілес мемлекеттердің аумағына жеткізудің техникалық мүмкіндігін ұйымдастыру. Жалпы телепорт қызметтері жерсеріктік операторларға өздерін толық тәуелсіз байланыс инфрақұрылымымен, жерүсті арналарын резервтеу мүмкіндігімен қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Телепортты ұйымдастыру үшін бізде 70-80% техникалық құрал болды, қайта жабдықтауға 100 миллион теңге қажет болды. Біз жаңғыртуды белсенді қолға алдық. Сонымен, шығындар жасалды, бәрі дайын болды, ал тұтынушылар болмады... Бұл менің өмірімде өте қиын кезең болды: шынымен бәрі бекер ме? деп түсіну психологиялық тұрғыдан қиын болды. Бірінші болып «Астел», одан кейін өздерінің серверлік және телекоммуникациялық жабдықтарына толық сенімділігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін оны телепортымызда орналастырғысы келген басқа байланыс операторларына келді. Осылайша бірнеше жыл ішінде телепорт барлық шығындарды өтеп, таза пайдаға шықты. Бүгінгі күні телепорттың айтарлықтай әлеуеті бар, ол әлі де инфрақұрылымдық қуаттың дәл осындай мөлшерін бере алады.

- «Көктерек» ғарыштық байланыс орталығына 8 жыл. Бүгінгі таңда көшбасшы ретіндегі рөліңіз өзгерді ме?

-Жоқ, өзгерген жоқ. Мен классикалық басшымын. Мен өзім жетекші ретінде кіріс сүзгісінің маңызды рөлін атқару, яғни мамандардың қажетсіз сұрақтарға алаңдамауы және тапсырмаларға назардың максималды шоғырлануы үшін командаға жағдай жасау маңызды деп есептеймін. Біздің орталықтың негізгі және бас қызметі өзгеріссіз қалады – «Kazsat-2», «Kazsat-3» жерсеріктері үшін жерүсті жабдықтарын резервтеу. Синхронды түрде біз әр секунд сайын Ақкөлдегі негізгі орталықпен жұмыс істейміз. Резервтеу болу жағдайына тоқсан сайын тренингтер өткіземіз. Бірақ, құдайға шүкір, іс жүзінде мұндай жағдайды кездестірмедік. Біз 25 гектар орталықтың аумағында жайлылық жасай алдық, бұл да осындай ірі шаруашылықта тәртіпті сақтау үшін көп күш салуды қажет етеді. Орталықта 33 адам - ғарыштық байланыс инженерлері, энергетика және технологиялық қызмет мамандары жұмыс істейді. Ең бастысы, сіздің жұмысыңыздың маңыздылығын, бүкіл технологиялық тізбектің сіздің тапсырмаларды орындау сапасына байланысты екенін әрқашан түсіну болады. Шынында да, төтенше жағдай орын алған жағдайда, келесі бөлмеге барып, жерсерікте бірдеңе жөндеу мүмкін болмайды, өйткені ол 39 мың шақырым биіктікте ұшады. Бізде жақсы ұжым бар, мен әріптестердегі адалдық пен ұқыптылықты бағалаймын. Жеке өз басым уақытты бағалаймын және оны ұтымды пайдалануға тырысамын.

- Геостационарлық емес жерсеріктік жүйелердің (ГСЕО) пилоттық жобасын іске асыру аясында «Көктерек» ҒБО жаңа міндеттері қандай?

- Қазір бүкіл әлемде жерсеріктік жүйелердің, оның ішінде ГСЕО жүйелердің белсенді дамуы жүріп жатыр. Біздің «Көктерек» ҒБО географиялық және технологиялық параметрлері бойынша ГСЕО халықаралық пилоттық жобаға қатысуға шешім қабылдады. Қазақстанның шалғай елді мекендерін жоғары жылдамдықты интернетпен қамтамасыз ету үшін «Көктерек» базасындағы еуропалық SES жерсеріктік байланыс компаниясының жабдықтары орналастырылып, сынақтан өтуде. Тек демонстрациялық жабдық қойылды, бұл тораптық желі емес, «Көктерек» ҒБО мен Алматы облысындағы бірнеше ауылды байланыстыратын жерсеріктік байланыс көпірі. Нәтижесі көрініп тұр, әрине. Ақтерек және Беріктас елді мекендерінің мектептерінде гаджет арқылы қосылып, жоғары жылдамдықты интернетке қол жеткізуге болатын wi-fi экспозициялары орнатылған.

- Биыл ҚР Тәуелсіздігіне 30 жыл толып отыр. РҒБО-ның ел егемендігіне қосқан үлесі – Сіздің ойыңызша, ол қандай?

- Дүние жүзінде тоғызыншы территория болып табылатын, бірақ халқы сирек орналасқан еліміздің ерекшелігін ескере отырып, Қазақстан ғарыштық байланыссыз өте алмайды деп есептеймін. Еліміздің егемендігіне «РҒБО» АҚ қосқан үлесі – біздің ұжым құрып, сәтті басқарған «Kazsat» тәуелсіз ұлттық ғарыштық байланыс жүйесі. Өкінішке орай, біздің геостационарлық жерсеріктер шоқжұлдызының орнын алмастыратын жерсерікті күн тәртібінен алып тастау экономикалық себептерге байланысты болды. Бірақ, менің ойымша, Қазақстан жерсеріктік байланыссыз қалмайды, біз өз жүйемізді дамытудың жолдарын іздейміз, сонымен қатар жаңа әлемдік жерсеріктік технологияларды қолданамыз. Қазақстан қоғамы әрқашан көштен қалмауы үшін біз әлемдегі жаңалықтардан тыс қалмаймыз.

Толығырақ:

https://www.inform.kz/ru/30-letie-nezavisimosti-rk-kak-sozdavalsya-rezervnyy-centr-upravleniya-sputnikami-kazsat_a3870559